Wie zichzelf een beetje serieus neemt met fotografie heeft zich meestal wel verdiept in de werking van sluitertijd en diafragma. Je weet hoe het werkt, maar er zijn beperkingen en wat is ISO waarde nou dan weer.
Het lijkt maar niet te lukken om die ene foto in moeilijke licht omstandigheden te maken. Op zo’n moment komt de derde waarde (ISO waarde) in een camera om de hoek kijken. Een vergeten element op je digitale camera die de belichting beïnvloedt wanneer je een foto maakt. Misschien heb je het wel eens ergens zien staan of voorbij zien komen maar nooit begrepen wat die ISO waarde nou eigenlijk is. Waar gebruik je het voor en wat kun je er precies mee. In deze basiscursus leg ik je een van de belangrijkste waardes in je camera uit. Voortaan zul je meer met je camera doen en creatiever kunnen fotograferen. Leer wat ruis is, waar het vandaan komt en hoe je het kunt controleren. Wie de ISO waarde begrijpt zal zijn lichtgevoeligheid en fotokwaliteit beter kunnen controleren.Â
1) Wat is ISO waarde nou eigenlijk?
Zonder al te complex te gaan doen kun je zeggen dat ISO waarde hetzelfde is als ASA ten tijde van de filmrolletjes. De werking is niet hetzelfde maar het doel wel. Beide waardes zorgen namelijk voor een betere lichtgevoeligheid. Vroeger deed je dat met een filmrolletje en vandaag de dag doe je dat met de sensor van je camera. De term ISO heeft eigenlijk niks met fotografie te maken. Het is een standaard die door de “International Organization for Standardization (ISO)” is vastgesteld en ook als internationaal keurmerk bekend staat. Binnen de digitale fotografie zegt de standaard ISO meer iets over de reactiesnelheid van je sensor. Het zorgt ervoor dat je op elk willekeurig merk camera een standaard controle over je sensor hebt.
2) Hoe werkt die lichtgevoeligheid?
Nu we weten waar de term ISO vandaan komt kunnen we dat ook gelijk vergeten. Belangrijker is namelijk wat je ermee kunt! Fotograferen is niks anders dan schrijven met licht. Wil je dus controle over dat licht dan zul je zelf willen bepalen hoe je het wil gebruiken in de fotografie. De hoeveelheid licht die je wilt gebruiken in een foto is uiteindelijk medebepalend voor het eindresultaat van je foto. De ISO waarde bepaald de snelheid waarmee die hoeveelheid licht verwerkt gaat worden.
Denk maar eens aan je eigen ogen. Wie van een lichtere ruimte naar een donkere ruimte loopt zal eerst moeten wennen aan de nieuwe omgeving. langzamerhand zul steeds meer vormen in het donker gaan herkennen. Doordat je pupil steeds wijder open gaat staan zal je meer licht op je netvlies ontvangen. De lichtgevoeligheid van je ogen neemt dus toe. Datzelfde gebeurd eigenlijk ook bij de sensor van je camera! Door de ISO waarde te verhogen zal de sensor (netvlies) van je camera meer en sneller licht kunnen verwerken.
3) Waarmee kan ik de ISO waarde instellen.
Gelukkig hoeven we met de ISO waarde niet steeds te wachten voor een betere lichtgevoeligheid zoals bij je ogen. Bij een camera geven we de ISO in waarden aan en zit het meestal in de menu structuur of onder een handige kop verstopt. Moeite met vinden? Lees daarvoor even de handleiding van je camera door 😉 Deze ISO waarden kunnen verschillen vanaf de laagste waarde 50-100 tot wel ISO 25600+ op moderne camera’s.
Wil je de ISO verhogen dan verdubbeld de ISO waarde per stapje van ISO 100 | ISO 200 | ISO 400 | ISO 800 | ISO 1600 | ISO 3200 | ISO 6400, enz. Tegenwoordig is het ook mogelijk dat je camera gebruik maakt van en tussenstapjes .ISO 100 | ISO 125 | ISO 160 | ISO 200 | ISO 250 | ISO 320 | ISO 400 | ISO 500 | ISO 640 | ISO 800 | ISO 1000 | 1250 | ISO 1600 | ISO 2000 | ISO 2500 | ISO 3200 | ISO 4000 | ISO 5000 | ISO 6400. Laat je niet van de wijs brengen! Het principe is hetzelfde maar maakt een fijnere afstelling mogelijk. In het menu van je camera is vaak in te stellen in welke stappen je de ISO waarde wilt laten weergeven.
4) Help, ik krijg opeens korrels in mijn foto.
Het lijkt nu verleidelijk om de ISO enorm op te schroeven naar grote waarde maar dat blijkt meestal niet zo verstandig te zijn. Je zult namelijk merken dat er heel veel korrels in je foto verschijnen. De foto lijkt wel mishandeld te zijn door een zandstorm maar in de fotografie noemen wij dat “RUIS”. Niks om over in paniek te raken maar wel belangrijk om ermee te leren omgaan. Het basis principe is namelijk om een zo laag mogelijke ISO waarde te gebruiken. Ik zeg heel duidelijk ‘Basis Principe’ omdat de moderne camera steeds beter met hogere ISO waarden kunnen omgaan. Wees dus ook niet te bang om met je ISO waarden te spelen.
Wie de foto’s namelijk achteraf bewerkt en in het bestandsformaat RAW werkt zal veel van die ‘Ruis’ kunnen wegpoetsen. Bovendien is zul je bij het afdrukken er een stuk minder van terug zien. Vooral als je foto’s op een kleiner formaat afgedrukt worden, wat meestal het geval is.
5) Waardoor komt die ruis in mijn foto?
De sensor van je camera is een briljant stukje techniek die uit immense hoeveelheid kleine sensoren bestaat. Om goed te kunnen functioneren hebben deze cellen en minimale hoeveelheid licht nodig. Hun werk bestaat namelijk uit het doorgeven van signalen waardoor ze een foto is opbouwen. Je kunt dan denken aan kleuren, helderheid, contrast, enz. Wanneer er onvoldoende licht aanwezig is kunnen deze mini-sensoren hun werk niet helemaal goed volbrengen. Je kunt je voorstellen dat er dan kleine storingen in de digitale data zullen optreden. Het zijn juist die verstoringen die ervoor zorgen dat er de donkere gedeelten van je foto ruis ontstaat. Deze ruis kun je herkennen aan de witte of geleurde puntjes in je digitale foto. Het is dus belangrijk om het licht zo optimaal mogelijk te meten en ervoor te zorgen dat er voldoende licht op de sensor komt.
Door je sensor lichtgevoeliger te maken verklein je de kans op ruis en vergroot je de de scherpte van een foto. Dat lijkt even ingewikkeld omdat door een hogere ISO de ruis juist toeneemt. Je moet echter niet vergeten dat waneer je de lichtgevoeligheid niet kan aanpassen er juist helemaal geen foto gemaakt kan worden. Een foto zal juist veel te donker zijn en daardoor onbruikbaar worden. De ruis zal in principe alleen maar groter zijn wat niet zal opvallen doordat de foto toch al ‘mislukt’ is. Door de ISO waarde juist wel te verhogen maak je dus een bruikbare foto waarvan de kwaliteit achteraf nog verbeterd kan worden.
6) Minder ruis met een grotere sensor.
Wie met hogere ISO waarden gaat werken en de ‘ruis’ onder controle wil krijgen weet nog niet alles. Het is namelijk belangrijk om te weten dat het formaat van de camera ook invloed heeft. Nou ja, het formaat,..de grote van de sensor om wat duidelijker te zijn. Hoe groter de sensor in je camera is, hoe beter de prestaties zijn op hogere ISO-waarden. Daarmee is er ook gelijk een antwoord op de grote prijsverschillen tussen camera’s en merken. Hoe groter de sensor des te duurder de camera zal zijn.
Een compactcamera heeft een kleine sensor en presteert daarom minder goed op een hogere ISO-waarde. Een telefoon heeft een nog kleinere sensor en zal dus nog eerder last hebben van ruis in situaties van weinig licht. Spiegelreflex- of systeemcamera’s hebben een grotere sensor en presteren beter op hogere ISO-waarden. Ook tussen spiegelreflex- en systeemcamera’s onderling zijn er verschillen in ISO-prestaties. De zogenaamde fullframe-camera’s hebben een grotere sensor en leveren betere ISO-prestaties.
Hoe groter de sensor des te kleiner de kans op ruis in de foto.
7) Waarom juist wel een hogere ISO waarde gebruiken
In het algemeen adviseren we altijd een zo laag mogelijke ISO waarde aan te houden. Wanneer je met een statief kunt fotograferen is dat ook altijd aan te raden. Er zijn echter uitzonderingen op de regels die ik jullie zeker mee wil geven. Denk maar eens aan moeilijkere lichtomstandigheden die je uit de losse hand gaat fotograferen. Maar ook het toevoegen van dynamiek aan je foto door een langere sluitertijd een langere sluitertijd is zo’n uitzondering. Heb ik het nog niet eens over het fotograferen op een bewolkte dag of binnen in een donkere kerk. Soms is het fotograferen met een hogere ISO-waarde juist wel de beste keuze!
Zelf gebruik ik een hogere ISO waarde vooral bij sportfotografie of het fotograferen van evenementen. Door de lichtgevoeligheid te verhogen ben ik in staat een hogere sluitertijd te gebruiken of met een kleiner diafragma te fotograferen. Hierdoor kan ik de kleinste bewegingen vastleggen en de foto ook scherp in beeld krijgen. Met weinig licht kan ik dan toch een goed belichte foto maken.
Met een hogere ISO waarde kun je ook zonder Camera statief de meest geweldige sport of eventfoto’s maken
