Sweet spot van je objectief gebruiken? Haal meer uit je lenzen.

De wereld van de fotografie heeft af en toe van die geweldige termen die de nodige vraagtekens oproepen. De ‘sweet spot’ is zo’n bijzondere term die enige uitleg nodig heeft om te begrijpen wat we ermee bedoelen.

Als we het over sweet spot van je objectief hebben dan praten we eigenlijk over het diafragma, sherpte-diepte en nog zo’n geweldige term: diffractie. Het vraagt dus enige uitleg om deze termen te begrijpen om de meest optimale instellingen voor je objectief kunnen realiseren. Met de sweet spot van je objectief kun je namelijk de scherpste foto’s uit je lenzen halen maar zul je met de camera wel handmatig of semi-manueel moeten fotograferen.

1. Wat is de scherpte-diepte.

De Engelsen noemen het DOF (Depth of field) en we creëren er een bokeh mee of gebruiken het om een dromerige sfeer tot stand te brengen. Wanneer een achtergrond storend is kun je het inzetten om deze onscherp te maken en het onderwerp uit te lichten. Scherpte-diepte is dan ook simpel gezegd: het gebied dat scherp is vanaf een punt dichtbij (1/3) tot een punt veraf(2/3). Het gaat dus om scherpte in de diepte zoals de (Nederlandse) naam al suggereert.

Wanneer we met de camera een punt scherpstellen dan licht dat altijd tussen het scherpte gebied. Hoe groot het gebied is dat scherp zal zijn is afhankelijk van een aantal waarden en instellingen. De bekendste hiervan is het diafragma maar er zijn nog twee factoren die de scherptediepte beïnvloeden: brandpunt en afstand. Deze twee hebben ook een grote invloed op hoe wij als kijker de scherptediepte ervaren. Nemen we alle meest optimale afstanden en waarden samen dan vinden we de sweet spot van je objectief.

2. Hoe zat het ook alweer met dat diafragma

De lens diafragmeren tot het kleinst mogelijke diafragma, in de hoop daarmee steeds meer scherpte te krijgen, is een begrijpelijk fout die veel beginners maken. Helaas werkt het niet zo, er wordt namelijk alleen maar meer scherpte-diepte gecreëerd. We hebben het over scherpte en toch lijken we met het diafragma juist onscherpte te realiseren.

Wie mijn artikel diafragma, simpel uitgelegd in 7 stappen heeft gelezen zal de werking van het diafragma beter begrijpen. Je zult dan weten dat een klein F-getal een groot diafragma is met een geringe scherpte-diepte en een groot F-getal een klein diafragma is met een grote scherpte-diepte. Dit leidt tot de verwarring dat hoe groter je f-getal zou zijn, hoe scherper je foto wordt. Niets is minder waar. Je mag scherptediepte niet verwarren met scherpte! Wil je meer scherpte, kies dan een diafragma ergens in het midden.

3. De sweet spot van je objectief staat voor scherpte.

Elk objectief heeft zijn beperkingen. Ongeacht van de kwaliteit presteert niet elke lens bij elke diafragma opening even goed. Er zijn simpelweg teveel variabelen die invloed hebben over het hele bereik van het objectief. De constructie, het aantal lens-elementen en de kwaliteit van de AR-coatings geven zo hun beperkingen aan het scherpte bereik Het is dan ook logisch dat er altijd een punt aanwezig waar lenzen het meest optimaal functioneren of het beste resultaat geven.

Dit punt in je objectief duiden we aan met de zogenaamde “sweet spot”, een diafragma opening waarin het objectief het beste presteert en kwalitatief het beste beeld levert. Meestal ligt de sweet spot van je objectief tussen diafragma f/8 en f/11. Wil je geen risico nemen bij een groepsportret of een landschapsfoto dan kun je ervoor kiezen om met dit diafragma te werken voor kwalitatief het scherpste resultaat.

$Sweet spot van je objectief | diffractie | bokeh | scherpte diepte$

Bekijk ook mijn Portfolio

4. Kan ik dan alleen maar de sweet spot gebruiken?

Kunnen we een objectief dan alleen maar gebruiken op de sweet spot? Alsjeblieft zeg, gelukkig niet. Dat zou wel een enorme beperking in de creativiteit van de fotograaf met zich meebrengen. De sweet spot van je objectief geeft alleen aan wat het meest scherpste punt is. Het wil dus niet zeggen dat de rest van het diafragma onbruikbaar zou zijn. Laat jezelf dus niet beperken om verrassende of sprekende foto’s te maken. Gebruik het diafragma dat je nodig vindt en realiseer je dat het kwaliteitsverlies in de meeste gevallen te verwaarlozen zal zijn. Alleen in de extreme situatie’s waarbij je bijvoorbeeld tot in de uiterste hoeken van je lenzen, scherpte wil hebben, dan gebruik je de sweet spot!

5. Chromatische abberatie en diffractie

Nu we weten wat de sweet spot van je objectief is het wel prettig om te weten hoe je de beperkingen van je objectief kunt herkennen. Wanneer we namelijk van deze sweet spot afwijken en we gaan een grotere diafragma opening gebruiken, ontstaan er chromatische afwijkingen. Deze kleurschiftingen zijn te herkennen aan de ‘paarse randjes’ op je foto. We zien het meestal in de nabewerking terug als magenta en groene randen op onderwerpen met een hoog contrast.

Gaan we de andere kant op en juist met een kleinere diafragma opening werken, dan kunnen de lichtbundels in het objectief elkaar gaan beïnvloeden. Je zult merken dat de scherpte op je foto’s gaat afnemen. De oorzaak is diffractie: licht buigt af bij het passeren van een opening. Hoe kleiner de opening, hoe meer het licht afbuigt, hoe sterker deze diffractie zal zijn. Mochten je foto’s op de een of andere manier toch zichtbaar kwaliteitsverlies laten zien, kies dan voor een beter objectief. Deze maken gebruik van hoogwaardiger materiaal en hebben daardoor minder snel last van problemen als diffractie een chromatische abberatie.

6. Gebruik eventueel ook de hyperfocale afstand

De hyperfocale afstand is een term die vaak geassocieerd wordt met landschapsfotografie. Er zijn verschillende uitleggen van de hyperfocale afstand mogelijk. In de wereld van de fotografie bedoelen we ermee dat je de grootst mogelijke scherpte-diepte wilt realiseren. Om dit te realiseren heb je de gegevens van je diafragma, de brandpuntsafstand (objectief) en het sensorformaat van je camera nodig. Aan de hand van een formule kun je vervolgens de grootst mogelijk scherpte-diepte berekenen.

Wanneer je dus zoveel mogelijk scherpte-diepte wilt hebben kun je het diafragma zo ver mogelijk dichtzetten. Let hierbij wel op de (hierboven uitgelegde) diffractie. Het is ook mogenlijk om de sweet spot van je objectief en de hyperfocale afstand te combineren. Hiermee bereik je de grootste scherpte van voor tot achter in het beeld met het meest optimale diafragma van je objectief. Dit doe je door het meest optimale diafragma (sweet spot) in een hyperfocale tabel op te zoeken en je objectief in te stellen op die afstand.

Breng scherpte in je landschap met de juiste instellingen om met de hyperfocaal afstand te kunnen werken.

7. Hoe vind je de sweetspot van je objectief

Er is een vuistregel die zegt dat de sweet spot van je objectief, twee stops kleiner dan de grootste lensopening zou kunnen zijn. We noemen dat diafragmeren en bedoelen daarmee dat we een hogere diafragmawaarde kiezen en de lichtopening van het objectief verkleinen. Je zou als voorbeeld een diafragma kunnen hebben van f1,4 die het scherpst zou zijn bij diafragma f/4. Bij een diafragma van f2,8 zou dat betekenen dat een diafragma van f5,6 de sweet spot van je objectief zou zijn. Wil je echt zeker weten wat de sweet spot(s) zijn van een specifieke lens, dan zul je zelf op onderzoek moeten uitgaan. Je zou op het internet kunnen gaan zoeken voor reviews of websites met technische specificaties voor jou objectief. Wil je echt zelf een oordeel kunnen afwegen dan zal je moeten gaan werken met een testopstelling.

Hoe bepaal je nu die lastige “sweet spot” op een makkelijke manier ?
– Kleef een stuk krant met een afbeelding en wat tekst er op aan je muur.
– Zet je camera op statief en zet deze recht voor de krant
– Stel scherp op de krant met grootste diafragma opening en neem je foto
– Doe dit telkens opnieuw door een stop terug te diafragmeren
– Doe dit ook voor de verschillende brandpuntsafstanden van je lens.
– zet je foto’s op de computer en bekijk ze een voor een op 100%

Er zullen een paar opnamen zijn waarvan je zegt: ja! die zijn scherper dan de rest. Dat zijn de foto’s waar je de sweet spot bereikte. In de data de EXIF-data (Photoshop of Lightroom) die bij de foto zijn opgeslagen, zie je het diafragma waarmee de opname gemaakt was. Je kunt natuurlijk ook de foto’s op volgorde van de opnamen bekijken en dan kijk je even op de lens op welke stop de scherpste foto’s zaten.